KULTURA 27.05.2017 12:48

Ten pisarz i wydawca z Nancy,

współautor wyjątkowej szansy,

wraz z młodszym bratem

zarządzał światem

kasy na literackie lansy.

(ebs)

Edmond Louis Antoine Huot de Goncourt - francuski pisarz, krytyk literacki i wydawca, swoim testamentem ustanowił powstanie Académie Goncourt, ufundował nagrodę Prix Goncourt przyznawaną przez tę akademię za "najwybitniejsze francuskojęzyczne dzieło literackie". Nagrodę przyznaje się w grudniu od roku 1903.

Jego młodszy brat Jules Alfred Huot de Goncourt (17 grudnia 1830 w Paryżu - 20 czerwca 1870 tamże) tworzył razem z nim pisarski tandem, zjawisko dość popularne w XIX wieku. Bracia de Goncourt uchodzą za twórców naturalizmu w literaturze.

Ich pradziadek, Antoine Hupt, na krótko przed Rewolucją 1789 nabył majątek (seigneurie) Goncourt upoważniający go do tytułu szlacheckiego. Ich dziadek, Jean Huot de Goncourt, był ważnym po Rewolucji sędzią. Ich ojciec, oficer w wojsku Napoleona, zmarł kilka lat po narodzinach Julesa. Bracia skończyli gimnazja, Edmond studiował prawo i pracował w Ministerstwie Finansów.

Po śmierci matki w 1849 bracia stali się posiadaczami znaczącego majątku i Edmond zrezygnował z uprawiania zawodu. Odtąd bracia żyli doskonaląc swoje zainteresowania artystyczne i literackie, rysunek, malarstwo i pisarstwo, uprawiali też krytykę literacką. Poruszali się w paryskich kręgach artystycznych. Razem też podróżowali i prowadzili wspólny dziennik podróży. Jednak Jules, zarażony w 1850 syfilisem, już wtedy niedomagał. Mimo to zdołali razem odbyć podróż po Niemczech aż do samego Berlina.

Obok dziennika wspólnie pisali rozprawy o sztuce i krytyki teatralne, tworzyli dramaty oraz powieści.

W swoich powieściach przekazywali pozytywistyczny pogląd, że człowiek jest zdeterminowany swoim dziedzictwem (la race), czasem (le moment) i środowiskiem (le milieu). Tym wyznaczyli nowy literacki kierunek, naturalizm.

Ich najważniejsze powieści to: "Les hommes de lettres" ("Pisarze"), 1860, powieść opisująca żywot pisarza w jego środowisku; "Sœur Philomène" ("Siostra Filomena"), 1861, jest to historia dnia powszechnego pielęgniarki, "Renée Mauperin", to opowieść o życiu przedstawicielki "wielkiej burżuazji"; "Germinie Lacerteux", 1865, los służącej ze zwyczajowo przypisywanymi jej uwarunkowaniami i "złymi", przeżyciami (uwiedziona przez mężczyznę, którego kocha, ale on ją wykorzystuje i zostawia pogrążoną w długach); "Manette Salomon", 1867, to powieść o kobiecie obracającej się w środowisku artystycznym. 

Bracia de Goncourt pisali też biographie w wyznawanym przez siebie duchu naturalistycznym (Marie Antoinette, Madame de Pompadour, Madame du Barry) oraz monografie "L'Histoire de la société française sous la Révolution", 1854; "L’Art du XVIIIe siècle", 1859, czy "La Femme au XVIIIe siècle", 1862, czym najbardziej zasłużyli się literaturze i historii Francji.

Natomiast ich sztuki teatralne nie spotkały się z uznaniem, sztuka "Henriette Maréchal", której bohaterka  przypominała księżniczkę Matyldę blisko spokrewnioną z Napoleonem III, została przez republikańsko nastawioną publiczność wygwizdana i szybko zeszła z afisza.

Dokumentem historycznym wysokiej próby jest pisany przez braci, a po śmierci Julesa, przez Edmonda, dziennik. 

Bracia zaczęli od końca 1851 prowadzić wspólny dziennik, który po śmierci Julesa w 1970, Edmont jeszcze przez 25 lat, do swojej śmierci w 1896, kontynuował. Ponieważ jednak dziennik dotyczył ludzi, wśród których się obracał, bynajmniej nie oszczędzając ich i szczegółów z ich życia, zdecydował się wydać za swojego życia tylko ocenzurowaną wersję (dziewięć tomów z lat 1887-1896). Bowiem opublikowane na łamach "Figaro" fragmenty ukazujące się na przełomie lat 1885/6 wywołały towarzyski skandal i przysposobiły autorowi dziennika wrogów nawet spośród przyjaciół. 

Edmond już w roku 1874 spisał sekretnie swój testament, przekazywał w nim swój majątek na działalność 10-osobowej Akademii jego i jego brata imienia, którą zalecił po swojej śmierci założyć, a jednym z jej zadań miało być wydanie nieskróconej wersji dziennika w 20 lat później. Warunkiem przyjęcia do Akademii było nienależenie do Académie Française. 

W roku 1903, po prawnym usankcjonowaniu testamentu, spadkobiercy ułożyli statut i zarejestrowali Académie Goncourt i ustanowili nagrodę literacką, która każdej jesieni miała zostać przyznana nowowydanemu francuskojęzycznemu dziełu literackiemu. Prix Goncourt wkrótce stała się najbardziej prestiżową nagrodą literacką Francji. Mimo że dotowana tylko na 10 euro, jest bardzo pożądana, bo znacząco zwiększa sprzedaż nagrodzonego tytułu. Tomasz Mann przyznał, że niektóre z wyróżnionych powieści, w tym zwłaszcza "Renée Mauperin", miały istotny wpływ na jego "Buddenbrooków".

A oto pełna lista nagrodzonych dzieł:

• 2016: Leïla Slimani "Chanson douce"

• 2015: Mathias Énard "Boussole" 

• 2014: Lydie Salvayre "Pas pleurer"

• 2013: Pierre Lemaitre "Au revoir là-haut" 

• 2012: Jérôme Ferrari "Le Sermon sur la chute de Rome" 

• 2011: Alexis Jenni L"L’Art français de la guerre"

• 2010: Michel Houellebecq "La Carte et le territoire" 

• 2009: Marie NDiaye "Trois femmes puissantes"

• 2008: Atiq Rahimi "Syngué Sabour. Pierre de patience" 

• 2007: Gilles Leroy "Alabama Song"

• 2006: Jonathan Littell "Les Bienveillantes"

• 2005: François Weyergans "Trois jours chez ma mère" 

• 2004: Laurent Gaudé "Le Soleil des Scorta"

• 2003: Jacques-Pierre Amette "La Maîtresse de Brecht"

• 2002: Pascal Quignard "Les Ombres errantes"

• 2001: Jean-Christophe Rufin "Rouge Brésil"

• 2000: Jean-Jacques Schuhl "Ingrid Caven"

• 1999: Jean Echenoz "Je m’en vais"

• 1998: Paule Constant "Confidence pour confidence"

• 1997: Patrick Rambaud "La Bataille"

• 1996: Pascale Roze "Le Chasseur zéro" 

• 1995: Andreï Makine "Le Testament français"

• 1994: Didier van Cauwelaert "Un Aller simple"

• 1993: Amin Maalouf "Le Rocher de Tanios"

• 1992: Patrick Chamoiseau "Texaco"

• 1991: Pierre Combescot "Les Filles du Calvaire"

• 1990: Jean Rouaud "Les Champs d’honneur"

• 1989: Jean Vautrin "Un grand pas vers le bon Dieu"

• 1988: Érik Orsenna "L’Exposition coloniale"

• 1987: Tahar Ben Jelloun "La Nuit sacrée"

• 1986: Michel Host "Valet de nuit"

• 1985: Yann Queffélec "Les Noces Barbares"

• 1984: Marguerite Duras "L’Amant"

• 1983: Frédérick Tristan alias Jean-Paul Baron "Les Égarés"

• 1982: Dominique Fernandez "Dans la main de l’ange"

• 1981: Lucien Bodard "Anne Marie"

• 1980: Yves Navarre "Le Jardin d’acclimatation"

• 1979: Antonine Maillet "Pélagie la charrette"

• 1978: Patrick Modiano "Rue des boutiques obscures"

• 1977: Didier Decoin "John l’enfer"

• 1976: Patrick Grainville "Les Flamboyants"

• 1975: Romain Gary (pod pseudonimem Émile Ajar) "La Vie devant soi"

• 1974: Pascal Lainé "La Dentellière"

• 1973: Jacques Chessex "L’Ogre"

• 1972: Jean Carrière "L’Epervier de Maheux"

• 1971: Jacques Laurent "Les Bêtises"

• 1970: Michel Tournier "Le roi des aulnes"

• 1969: Félicien Marceau "Creezy"

• 1968: Bernard Clavel "Les fruits de l’hiver"

• 1967: André Pieyre de Mandiargues "La marge"

• 1966: Edmonde Charles-Roux "Oublier Palerme"

• 1965: Jacques Borel "L'adoration"

• 1964: Georges Conchon "L’État sauvage"

• 1963: Armand Lanoux "Quand la mer se retire"

• 1962: Anna Langfus "Les bagages de sable"

• 1961: Jean Cau "La pitié de Dieu"

• 1960: Vintila Horia "Dieu est né en exil"

• 1959: André Schwarz-Bart "Le dernier des justes"

• 1958: Francis Walder "Saint Germain ou la négociation"

• 1957: Roger Vailland "La loi"

• 1956: Romain Gary "Les racines du ciel"

• 1955: Roger Ikor "Les eaux mêlées"

• 1954: Simone de Beauvoir "Les Mandarins"

• 1953: Pierre Gascar "Les bêtes" • 1952: Béatrix Beck "Léon Morin, Prêtre"

• 1951: Louis Poirier (Julien Gracq) "Le Rivage des Syrtes" (nagroda nie przyjęta)

• 1949: Robert Merle "Week-end à Zuydcoote"

• 1948: Maurice Druon "Les grandes familles"

• 1947: Jean-Louis Curtis "Les forêts de la nuit"

• 1946: Jean-Jacques Gautier "Histoire d’un fait divers"

• 1945: Jean-Louis Bory "Mon village a l’heure allemande"

• 1944: Elsa Triolet "Le premier accroc coûte 200 Francs"

• 1943: Marius Grout "Passage de l’Homme"

• 1942: Bernard Marc "Pareil á des enfants"

• 1941: Henri Pourrat "Le vent de mars"

• 1940: Francis Ambrière "Les grandes vacances"

• 1939: Philippe Heriat "Les enfants gâtés"

• 1938: Henri Troyat L"LAraigne"

• 1937: Charles Plisnier "Faux Passeports"

• 1936: Maxence Van der Meersch "L’Empreinte de Dieu"

• 1935: Joseph Peyre "Sang et Lumières"

• 1934: Roger Vercel "Capitaine Conan"

• 1933: André Malraux "La condition humaine"

• 1932: Guy Mazeline "Les Loups"

• 1931: Jean Fayard "Mal d’amour"

• 1930: Henri Fauconnier "Malaisie"

• 1929: Marcel Arland "L'ordre"

• 1928: Maurice Constantin Weyer "Un homme se penche sur son passé"

• 1927: Maurice Bedel "Jérôme 60° latitude nord"

• 1926: Henri Deberly "Le supplice de Phèdre"

• 1925: Maurice Genevoix "Raboliot"

• 1924: Thierry Sandre "Le Chèvrefeuille" ("Le purgatoire", rozdział XIII)

• 1923: Lucien Fabre "Rabevel ou Le mal des ardents

• 1922: Henri Béraud "Le vitriol de la lune" i "Le martyre de l’obèse"

• 1921: René Maran "Batouala"

• 1920: Ernest Pérochon "Nêne"

• 1919: Marcel Proust "A l’ombre des jeunes filles en fleurs"

• 1918: Georges Duhamel "Civilisation"

• 1917: Henri Malherbe "La flamme au poing"

• 1916: Henri Barbusse "Le Feu"

• 1915: René Benjamin "Gaspard"

• 1914: Adrien Bertrand "L’appel du sol"

• 1913: Marc Elder "Le peuple de la mer"

• 1912: André Savignon "Les filles de la pluie"

• 1911: Alphonse de Châteaubriant "Monsieur des Lourdines"

• 1910: Louis Pergaud "De Goupil à Margot"

• 1909: Marius-Ary Leblond "En France"

• 1908: Francis de Miomandre "Ecrit sur de l’eau…"

• 1907: Émile Moselly "Le Rouet d’ivoire"

• 1906: Jérôme und Jean Tharaud "Dingley, l’illustre écrivain"

• 1905: Claude Farrère "Les Civilisés"

• 1904: Léon Frapié "La Maternelle"

• 1903: John-Antoine Nau "Force ennemie"

czytaj też:

Michel Houellebecq (* 26 lutego 1956 na Reunionie)
Marcel Proust (10 lipca 1871 w Auteuil, Paryż - 18 listopada 1922 w Paryżu)
Tomasz Mann (6 czerwca 1875 w Lubece - 12 sierpnia 1955 w Zurichu)
Marguerite Duras (4 kwietnia 1914 w Gia Định w Indochinach - 3 marca 1996 w Paryżu)
Simone de Beauvoir (9 stycznia 1908 w Paryżu - 14 kwietnia 1986 tamże)

KOMENTARZE