Ludovico Sforza il Moro (27 lipca 1452 w Vigevano

LOGOWANIE

Urodził się 27 lipca 1452 na zamku w Vigevano, miasteczku 35 km na południowy zachód od Mediolanu w pobliżu Pawii, jako syn Francesco I Sforzy, słynnego condotierre (kondotier - we Włoszech, w okresie od XIV do XVI w. dowódca oddziałów wojsk najemnych w służbie miast lub dworów książęcych, który na własny rachunek werbował ludzi do swojego oddziału) i Bianki Marii Visconti, dziedziczki księstwa Mediolanu, jako piąte, najmłodsze dziecko. Francesco I Sforza od 1450 nosił tytuł księcia Mediolanu.

Ludovico początkowo nie miał widoków na objęcie tronu, ale po tym, jak jego brat, książę Galeazzo Maria, został zamordowany i tron objął jego siedmioletni syn Gian Galeazzo Sforza (przyszły ojciec Bony Sforzy), Ludovico zajął jego miejsce odsunąwszy uprzednio jego matkę Bonę di Savoya od władzy, która próbowała zastąpić małoletniego syna. Ludovico sprawował władzę w latach 1480-94 po tym, jak ubezwłasnowolnił bratanka, mimo że i jego wielokrotnie próbowano od władzy odsunąć.

Gian Galeazzo ożenił się niespełna dwudziestoletni (2 lutego 1489) z Isabellą di Aragón (2.10.1470 - 11.2.1524), córką króla Alfonsa II. Miał z nią czworo dzieci: Francesca Sforza (1490-1511), zwanym il Duchetto, przeora w Marmoutier, Ippolitę Sforza († ok. 1501) i Bonę Sforza († 1558), od 1518 żonę Zygmunta Starego (1467-1548), króla Polski. Czwarte dzieko urodziło się już po śmieci ojca. Tylko Bona dożyła późnego wieku, choć i ona nie zmarła śmiercią naturalną.

Po przedwczesnej śmierci bratanka Ludovico został niepodzielnym księciem Mediolanu. Gian Galeazzo zginął 22 października 1494 w wieku 25 lat a za jego śmiercią stoi najpewniej sam wuj Ludovico, który, jak się przypuszcza, zaplanował zamach popierany przez swoich najwierniejszych przyjaciół. Bratanka znaleziono z ranami kłutymi głowy i ciała, pochowany został prawdopodobnie pod ołtarzem jednego z mediolańskich kościołów. Inne źródła podają, że Gian Galeazzo niespodziewanie zgasł (być może otruty).

Już w dniu śmierci bratanka Ludovico, przy poparciu mediolańskich możnowładców, założył koronę Mediolanu, pomijając legalnego dziedzica, czteroletniego syna zamordowanego bratanka, Francesco. Po strąceniu z tronu Ludovica przez króla Francji Ludwika XII. i uwięzieniu go w Loches, również Francesca wywieziono do Francji, gdzie miał stać się przeorem w Marmoutier.

Ludovico il Moro był jednym z inspiratorów wyprawy króla Francji Karola VIII do Włoch z lat 1494-1495, która zapoczątkowała wieloletnie wojny włoskie. Początkowo był w sojuszu z Francją, gdy jednak Karol VIII w 1495 zajął Królestwo Neapolu, Ludovico przeszedł na stronę jego przeciwników, co zmusiło Karola do opuszczenia Włoch. Ludovico był też wujem Blanci Marii Sforza, którą oddał za żonę niemieckiemu królowi Maximilianowi I. (rządy w latach 1493-1519) w zamian zyskując jego poparcie.

W 1495 w bitwie pod Fornovo pokonał Karola VIII. W bitwie użyto broni wykonanej z 70 ton brązu, zaprojektowanej przez Leonarda da Vinci dla reprezentacyjnej konnicy Francesca Sforza. Pozbawiony władzy przez następcę Karola VIII Ludovico próbował jeszcze w ramach warunków pokoju w Bazylei objąć władzę w Mediolanie. Przy pomocy szwajcarskich najemników wkroczył do Mediolanu 5 lutego 1500, ale zdradzony przez jednego z nich, już w kwietniu 1500 został wydany królowi Francji i uwięziony w zamku Loches w Turenii, gdzie przebywał do śmierci 27 maja 1508.

Jego żoną była Beatrice d'Este (1475-1497), córka Herkulesa I d'Este, księcia Ferrary, Modeny i Reggio, i Eleonory Aragońskiej, którą poślubił 18 stycznia 1491. Miał z nią dwóch synów, którzy objęli władzę w Mediolanie: Massimiliana Sforza (1493-1530), księcia Mediolanu w latach 1512-1515 i Francesca II. Sforza (1495-1535), księcia Mediolanu w latach 1521-1535. Beatrice zmarła 3 stycznia 1497 w połogu w wieku 22 lat, dziecko zmarło także. Z Lucrezią Crivelli zawarł tajny ślub. Bianca Sforza z nieformalnego związku z Bernardiną de Corradis wyszła za mąż za dowódcę wojsk Ludovica stacjonujących w Polsce, 4 miesiące później zmarła.

Ludovico Sforza il Moro był bezwzględnym i pragmatycznym władcą renesansowym, a zarazem wybitnym mecenasem sztuki. Za jego panowania mediolański dwór stał się najświetniejszy w Europie, pracowali dla niego architekt Bramante i Leonardo da Vinci, który sportretował jego kochankę Cecylię Gallerani na obrazie "Dama z gronostajem" ("Dama z łasiczką") oraz nieślubną córkę Biankę na portrecie zwanym "La Bella Principessa".

Finansował budowy kanałów i fortyfikacji oraz urządzał wielkie festyny. Doprowadził do supremacji Mediolanu w stosunkach z państwami włoskimi (sojusz z Florencją). Wraz z końcem jego rządów Mediolan dostał się pod panowanie francuskie.

"Io credo che tu mi voglia sforzare", "coś mi się zdaje, że chcesz mi zadać gwałt" - zawołać miał w roku 1385 do nieznanego a zuchwałego żołnierza dowódca Alberigo da Barbiano chrzcząc w tym momencie, całkiem zresztą nieświadomie, jeden z najbardziej głośnych włoskich rodów kondotierskich i książęcych schyłku średniowiecza i początku ery nowożytnej. Legenda związana z nazwiskiem Sforza określa jednocześnie, lapidarnie i dosadnie, charakter ludzi noszących to nazwisko: władczych, upartych, nie znoszących sprzeciwu. (Maria Bogucka, "Bona Sforza", PIW, 1989)

Przypisy:
[1]: więcej o Ludovicu il Moro, który z różnych nieformalnych związków miał kilkoro dzieci:

daughter Maddalena, born c. 1480, deceased in 1520; since 1494 married to Matteo, Count of Litta d'Arese (? 1513); her mother was probably Lodovico's mistress Bernardina de Corradis

daughter Bianca, in 1482 born of his mistress Bernardina de Corradis, deceased on 22. November 1496; on 31. December 1489 Bianca was married to a distant relative of her father, the Milanese military commander Galeazzo da Sanseverino (? 1525); being very young, she stayed with her father until early 1496

son Leone (1482-after 1530), whose mother was an unknown Roman woman, became the Abbot of the Monastery of San Vittore in Piacenza in 1495

son Cesare, born on 21. March 1491 of his mistress Cecilia Gallerani; in 1498 he was promoted to become the abbot of the Milanese monastery San Nazaro Maggiore and in 1503 to become the Canon of Milan; he died after 1525

[2]:

This fantastic portrait of Lodovico il Moro Sforza was not painted by Hans Memling, as the art historians still claim, but by the most talented court painter of Bianca Maria Visconti and Francesco Sforza, Zanetto Bugatto, who was sent to Flandern to the famous master Rogier van der Weyden in 1463 to learn the Burgundian-German style of painting. Because of the death of the latter in 1464, Zanetto Bugatto spent at least the next two years in the workshop of Hans Memling, one of the students of Rogier van der Weyden. As you can see at this portrait, Zanetto Bugatto did not only copy his second master very well, he was even a better portrait painter than both of his teachers.