Klaudiusz (1 sierpnia 10 p.n.e. w Lugdunum w Galii

LOGOWANIE

Klaudiusz - historyk, czwarty cesarz rzymski od 25 stycznia 41 roku do swojej śmierci, oficjalna tytulatura cesarska: Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus. Sprzymierzeniec wyzwoleńców, skory do nadawania obywatelstwa rzymskiego, zdobywca Brytanii w 43 r. Ostatni znany człowiek władający językiem etruskim. Za swojego panowania próbował przeprowadzić reformę alfabetu, wprowadzając trzy nowe litery: Ↄ, Ⅎ i Ⱶ.

Urodził się jako Tiberius Claudius Drusus Nero Germanicus 1 sierpnia 10 p.n.e. w Lugdunum w Galii (dzisiejszym Lyonie), syn Druzusa Starszego i Antonii Młodszej, bratanek cesarza Tyberiusza, stryj cesarza Kaliguli, brat Germanika.

Pomimo tak bliskich powiązań z panującą dynastią nie brał udziału w życiu publicznym. Przyczyną tego były liczne ułomności fizyczne. Klaudiusz utykał prawdopodobnie na skutek paraliżu dziecięcego, ślinił się, jąkał, miał mimowolne ruchy mięśni twarzy, ciekło mu z nosa, z powodu świnki ogłuchł na prawe ucho i często chorował. Członkowie rodziny uważali to za skutek umysłowego upośledzenia i dlatego trzymali go z dala od świata publicznego. W szczególności matka Antonia (nazywała go "monstrum zaczętym, ale nie dokończonym przez naturę") i babka Liwia traktowały go jak idiotę. Nie powierzono mu żadnych urzędów oficjalnych.

Będąc izolowany przez całe dzieciństwo i młodość, poświęcał czas na czytanie, zdobywając szeroką wiedzę, szczególnie z zakresu historii. To, że nie był traktowany poważnie i nie piastował w młodości żadnych urzędów zwyczajowo powierzanych członkom elity, uchroniło go od niebezpieczeństw związanych z wewnętrzną walką o władzę w rodzinie cesarskiej. Nikt nie przewidywał, że może odegrać jakąkolwiek rolę polityczną. Sam Klaudiusz również nie wykazywał żadnych ambicji politycznych.

Jego bratanek, Kaligula, gdy został cesarzem, dla żartu mianował Klaudiusza konsulem dokooptowanym od 1 lipca 37 roku. Był to pierwszy publiczny urząd sprawowany przez Klaudiusza, który miał wtedy 46 lat.

W zamieszaniu po morderstwie Kaliguli część żołnierzy gwardii pretoriańskiej zdecydowała się na obwołanie cesarzem Klaudiusza, jedynego dorosłego przedstawiciela dynastii julijsko-klaudyjskiej. Tradycja mówi, że został znaleziony, gdy ukrywał się za kotarą, wbrew swej woli zaniesiony do obozu pretorianów i tam obwołany imperatorem. Pomimo początkowego sprzeciwu senat, świadom swojej bezsilności wobec żołnierzy, zatwierdził jego status. Po raz pierwszy tak jawnie unaocznił się prawdziwy charakter pryncypatu - władza cesarzy opierała się na sile militarnej, a czasy, gdy wola senatu miała znaczenie, bezpowrotnie minęły.

Klaudiusz, chcąc zyskać militarną wiarygodność, podjął wyprawę do Brytanii w 43 r. Po powrocie do Rzymu świętował tryumf w 44 r.

Charakterystyczna dla panowania Klaudiusza jest wzrastająca rola wyzwoleńców w sprawowaniu władzy. Cesarz, nie mając zaufania do kręgów senatorskich, główną rolę w administracji i w radzie przybocznej powierzał wyzwoleńcom, niektórzy z nich z czasem piastowali znaczące pozycje.

Klaudiusz ulegał też wpływom swoich żon, a miał ich aż cztery. Poślubionej w 38 r. Messalinie, która urodziła mu Brytanika i Oktawię. Antyczne źródła przedstawiają Messalinę jako nimfomankę organizującą orgiastyczne zabawy i doprowadzającą do skazywania na śmierć byłych kochanków lub tych, którzy ośmielali się odrzucać jej awanse. Zgubiła ją ceremonia małżeństwa z Gajuszem Syliuszem odbyta pod nieobecność Klaudiusza. Narcyz ujawnił to Klaudiuszowi i dopilnował egzekucji Messaliny.

W 48 r. Klaudiusz poślubił Agrypinę - swoją bratanicę. Jej silna osobowość zdominowała ostatnie lata panowania cesarza. Wyrazem jej wzrastającej roli politycznej było przyznanie jej przez senat tytułu Augusty. Doprowadziła do zajęcia przez jej syna z pierwszego małżeństwa - Nerona, pierwszeństwa w sukcesji, przed rodzonym synem Klaudiusza, Brytanikiem. Neron został najpierw adoptowany w 50 r., a trzy lata później poślubił córkę cesarza - Oktawię. Chcąc wykorzystać sytuację, Agrypina kazała trucicielce Lukuście sporządzić truciznę i - jak się przypuszcza - otruła Klaudiusza potrawą z grzybów.

Klaudiusz zmarł 13 października 54 n.e. w Rzymie lub kolonii Sinuessa. Został pochowany w Mauzoleum Augusta. Po jego śmierci senat z woli Nerona, który chciał ukazać pozory synowskiej miłości i ciągłości władzy, wyniósł Klaudiusza do rangi boga. Od tej chwili zmarły cesarz miał otrzymać własną świątynię i być czczony jako Divus Claudius.

U współczesnych cesarz Klaudiusz nie budził szacunku i był wyśmiewany z powodu swych licznych ułomności fizycznych. Miało to odbicie w licznych pamfletach politycznych tamtych czasów. Do historii przeszedł utwór napisany przez niechętnego zmarłemu Senekę, który po dokonanej przez senat deifikacji Klaudiusza stworzył satyrę "Udynienie Boskiego Klaudiusza".

Do kultury popularnej postać Klaudiusza trafiła w 1934 za sprawą dyptyku powieściowego angielskiego pisarza Roberta Gravesa. Głównym bohaterem obydwu tytułów ("Ja, Klaudiusz" oraz "Klaudiusz i Messalina"), napisanych w formie pseudoautobiografii, jest Klaudiusz. Bohater został przedstawiony jako bystry i pogardzany przez otoczenie obserwator krwawej walki o władzę w łonie rodziny cesarskiej. Powieści te na ekrany telewizyjne przeniosła BBC, która w 1976 wyprodukowała 13-odcinkowy serial historyczny pt. "Ja, Klaudiusz" - jeden z najpopularniejszych w historii stacji.

Zbigniew Herbert: "Boski Klaudiusz"

Mówiono o mnie

poczęty przez Naturę

ale nie skończony

jak porzucona rzeźba

szkic

uszkodzony fragment poematu

latami grałem przygłupa

idioci żyją bezpieczniej

spokojnie znosiłem obelgi

gdybym zasadził wszystkie pestki

jakie rzucano mi w twarz

wyrósłby gaj oliwny

rozległa palmowa oaza

edukację odebrałem wszechstronną

Liwiusz retorzy filozofowie

po grecku mówiłem jak Ateńczyk

ale Platona

przypominałem tylko w pozycji leżącej

uzupełniłem studia

w lupanarach i knajpach portowych

o nie spisane słowniki wulgarnej łaciny

i wy przepastne skarbce występku i rozpusty

po zabójstwie Kaliguli

ukryłem się za kotarą

wyciągnięty przemocą

nie zdążyłem przybrać mądrego wyrazu twarzy

gdy rzucono mi świat pod nogi

niedorzeczny i płaski

odtąd stałem się najbardziej pracowitym

cesarzem historii powszechnej

Heraklesem biurokracji

z dumą wspominam

liberalną ustawę

która zezwala na wypuszczanie odgłosów brzucha

w czasie uczt

odpieram stawiany mi często zarzut okrucieństwa

w istocie byłem tylko roztargniony

w dniu gwałtownej śmierci Messaliny

na mój - przyznaję - rozkaz uśmiercono biedaczkę

spytałem w czasie biesiady - dlaczego Pani nie przyszła

odpowiedziało grobowe milczenie

naprawdę zapomniałem

zdarzało się że zapraszałem

zmarłych na partyjkę kości

absencję karałem grzywną

przeciążony tyloma pracami

mogłem się mylić w szczegółach

podobno

kazałem stracić

trzydziestu pięciu senatorów

i jakieś trzy centurie ekwitów

no cóż

trochę mniej purpury

mniej złotych pierścieni

za to - co nie jest błahe -

więcej miejsca w teatrze

nikt nie chciał zrozumieć

że cel tych operacji był wzniosły

pragnąłem ludzi oswoić ze śmiercią

stępić jej ostrze

sprowadzić do wymiarów banalnych i codziennych

takich jak lekka melancholia albo katar

a oto dowód mojej

delikatności uczuć

z placu kaźni

usunąłem posąg łagodnego Augusta

by czuły marmur

nie słuchał ryku skazańców

noce poświęcałem studiom

napisałem historię Etrusków

historię Kartaginy

drobiazg o Saturnie

przyczynek do teorii gier

traktat o jadach węży

to ja ocaliłem Ostię

przed inwazją piasku

osuszałem bagna

zbudowałem akwedukty

odtąd zmywanie krwi

stało się w Rzymie łatwiejsze

rozszerzyłem granice Imperium

o Brytanię Mauretanię

i zdaje się Trację

o śmierć przyprawiła mnie żona moja Agrypina

i niepohamowana namiętność do borowików

grzyby esencja lasu - stały się esencją śmierci

wspomnijcie - o potomni - z należną czcią i wdzięcznością

choćby jedni zasługę boskiego Klaudiusza

dodałem do alfabetu nowe znaki i dźwięki

rozszerzyłem granice mowy to znaczy granice wolności

odkryte przeze mnie litery - ukochane córki - Digamma i Antysigma

wiodły mój cień

gdy chwiejnym krokiem zmierzałem w mroczną krainę Orkus

Przypisy:
[1]:

Colonia Copia Claudia Augusta Lugdunum (współcześnie Lyon we Francji) - miasto założone przez Lucjusza Plancusa w 43 p.n.e. Było stolicą rzymskiej prowincji Gallia Lugdunensis. Miejsce urodzenia dwóch cesarzy: Klaudiusza i Karakalli, a także Germanika, ojca cesarza Kaliguli. Według rzymskiego historyka Kasjusza Diona w 43 roku p.n.e. senat rzymski nakazał gubernatorom Lucjuszowi Plancusowi oraz Markowi Lepidusowi (gubernatorowi prowincji Gallia Narbonensis) pomoc rzymskim uchodźcom. Wypędzeni przez Allobrogów z miasta Vienne, położonego około 30 km na południe od Lugdunum, obozowali u ujścia rzeki Saony do Rodanu, prawdopodobnie w liczbie kilkunastu tysięcy. W tej okolicy postanowiono zbudować miasto, którego najstarsze zabudowania odkryto na górujących nad Saoną wzgórzach Fourvi?re. W ciągu pierwszych kilkudziesięciu lat istnienia miasto stało się znaczącym ośrodkiem administracyjnym. W 15 p.n.e. w mieście ulokowano w nim oddział cesarskiej mennicy, w której bito monety przez następne trzysta lat. W 12 n.e. zbudowano tam ołtarz Augusta i bogini Romy, a w ciągu I wieku ukończono pierwszy z czterech akweduktów.