sążeń (też siąg) - dawna niemetryczna, antropometryczna jednostka długości, miała długość rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny / jednostka miary odpowiadająca około 1,80 m i używana w szczególności do określania głębokości wody, kotwica ma głębokość sześciu sążni

Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, 1927: sąg drzewa; posąg, posążek, pierwotnie ?słup drewniany?, ubóstwiany trybem słowiańskim; posągowy. Pień song- w rzeczowniku, sięg- w czasowniku (p. sięgać); sążeń, w dawnej odmianie drugi przyp. liczby pojed. sążenia, liczby 

mn. sążeni, sążań, sążeń, sążon (jak jelon, kmiot), sążoń (?) lub sążeniów; sążeń zamiast siążeń, jak rus. sażeń zamiast sjażeń; przymiotnik, jeszcze i w 18. wieku, sążenisty, dziś sążnisty (wedle sążnia).

*

Pochodną sążnia jest sąg - jako sześcienna miara drewna.

W Polsce sążeń (lub inaczej siąg) zmieniał się na przestrzeni wieków, oscylując w granicach 2 metrów:

sążeń staropolski - 1,786 m (według konstytucji 1764),

sążeń nowopolski - 1,728 m = 3 łokcie = 6 stóp = 72 cale = 864 linie (obowiązywał w Królestwie Polskim 1819-1848),

w Imperium Rosyjskim (w tym w zaborze rosyjskim wprowadzono od 1849 roku):

sążeń rosyjski - 2,133561 m = 1/500 wiorsty[1] = 3 arszyny = 48 werszków.

w zaborze austriackim 1 sążeń (niem. Klaster) był równy 1,8965 m (kwadrat o boku 40 sążni stanowił 1 morgę).

W Wielkiej Brytanii sążeń (ang. fathom, symbol fm) używany był, a w USA jest, używany do określania głębokości morza na brytyjskich mapach nawigacyjnych:

1 fm = 6 ft = 1,8288 m.

Na Litwie sążeń litewski wynosił 1,940 m.

We Francji sążeń francuski (toise, wym. tuaz) wynosił 1,949 m.

W starożytnej Grecji odpowiednikiem sążnia była orgyia, równa 6 stóp. W zależności od długości stopy stanowiło to od 1,764 (dla stopy attyckiej) do 2,1 m (dla stopy pergamońskiej).

czytaj też:

KOMENTARZE