Albatros, ptak nie z tej ziemi

[...] jakie było największe znane latające stworzenie w historii Ziemi? Mityczny pterozaur kecalkoatl! Największym znanym ptakiem był mamutak, czyli struś madagaskarski - mierzył do 3 m wysokości i ważył do 500 kg. Jaja mamutaka miały 34 cm długości, metr(!) obwodu i ważyły do 10 kg. Był to jednak ptak nielotny, podobnie jak największy znany ptak drapieżny brontornis (2,8 m wysokości i do 400 kg).

Należy zauważyć, że wielkość ptaka (czy ogólnie zwierzęcia latającego) można oceniać pod względem wysokości/długości ciała, masy ciała i rozpiętości skrzydeł. Najcięższym żyjącym ptakiem latającym jest domowy indyk, osiągający prawie 40 kg. Ptakiem o największej długości ciała jest pelikan kędzierzawy (1,8 m). A największą rozpiętość skrzydeł - 3,6 m - ma albatros wędrowny. Tyle, co lotnia!

Ptaki ogólnie mają wiele cech nietypowych dla zwierząt bardziej przyziemnych, jednak albatros jest absolutnie wyjątkowy - jak pisze Noah Strycker w znakomitej książce "Rzecz o ptakach", "przy 95% czasu spędzanego nad otwartym oceanem żyją one tak diametralnie inaczej niż my - inaczej niż większość istot na naszej planecie - że trudno uwierzyć, iż te ptaki oddychają tym samym co my powietrzem".

Jeśli nawet jest w tym pewna egzaltacja, to bardzo niewielka. Według ostrożnych szacunków opartych na ilości czasu spędzanego w powietrzu, średniej prędkości lotu i długości życia, albatros wędrowny pokonuje łącznie prawie 6,5 miliona kilometrów w powietrzu, co odpowiada ośmiu podróżom z Ziemi na Księżyc i z powrotem!

Gatunek albatrosa gniazdujący na tropikalnych wyspach Pacyfiku regularnie lata na Alaskę i z powrotem (3200 km) po to, by tam żerując, zdobyć pożywienie dla swoich piskląt. Jak kilka innych gatunków ptaków, albatros potrafi wyłączać połowę mózgu w trakcie lotu - i spać lecąc z prędkością 65 kilometrów na godzinę. W skrzydłach albatrosa występuje specjalne ścięgno blokujące ramię, przez co utrzymywanie skrzydeł w stanie rozłożonym nie wymaga zużycia energii (analogiczny mechanizm mają długonogie ptaki brodzące - swoisty zatrzask w stawie kolanowym, dzięki czemu mogą stać godzinami na wyprostowanych nogach, a nawet spać w takiej pozycji). 

Tętno spoczynkowe albatrosa jest wolniejsze w czasie lotu niż na ziemi. Dzięki stosowaniu nadajników GPS do znakowania ptaków odnotowano, że pewien albatros szarogłowy obleciał całą Antarktydę (wzdłuż wybrzeży) w ciągu 42 dni?

Fascynujące są również obyczaje albatrosów, choć w naszej wiedzy na ten temat jest mniej pewników, niż jeśli chodzi o cechy fizyczne. Albatrosy tworzą monogamiczne związki na całe życie i nie odnotowano u nich rozstań, co możemy porównać z 40-procentowym wskaźnikiem rozwodów w USA. Jak sarkastycznie pisze Strycker, "stawia nas [to] na mniej więcej tym samym poziomie romantyzmu, na którym plasuje się głuptak galapagoski, gatunek ptaka morskiego znany między innymi z regularnego mordowania swego rodzeństwa w gnieździe". Należy jednak rozumieć, że trudno zestawiać gatunki tak różne, jak człowiek i głuptak, a ocenianie zachowań zwierząt przez pryzmat ludzkiej moralności jest niewskazane.

Monogamiczność albatrosów jest mniej więcej taka, jak innych gatunków o podobnych zwyczajach seksualnych - badania DNA wskazują, że prawdopodobnie około 20% piskląt, to owoce skoków w bok. Zaś porzucenie partnera wiązałoby się u albatrosa ze stratą kilku lat życia na znalezienie nowego partnera, gdyż z powodu trybu życia te ptaki się bardzo rzadko spotykają (żyją ponad 60 lat, a rozmnażać się zaczynają w wieku 7-11 lat). Niemniej, jeśli już pozwolić sobie na pewną antropomorfizację (Strycker skacze w nią na główkę jak z trampoliny do basenu, co budzi pewne moje obawy przyrodnika), należałoby stwierdzić, że pary albatrosów rzeczywiście łączy coś, co u człowieka nazywamy życiem uczuciowym.

Młody albatros po wykluciu się siedzi przez 9 miesięcy w gnieździe, przeważnie samotnie, bo albatrosy składają jedno jajo, a jego rodzice wiecznie gdzieś latają za żarciem. Gdy jest już wystarczająco rozwinięty, rusza w lot - i pierwsze 6-7 lat życia spędza głównie w powietrzu, z dala od wszelkiego lądu. A potem wraca do swego miejsca rodzinnego, gdzie przylatuje także wielu jego rówieśników i osobników w zbliżonym wieku. Rozpoczyna grupowe ćwiczenia tańca godowego i z tych grup stopniowo wyłaniają się pary. Po wielogodzinnych tańcach każda para wypracowuje specyficzny wzorzec tego tańca, charakterystyczny tylko dla niej, a kończy się to zwykle stworzeniem stałego związku.

(publikacja Janusza Mrzigoda, cały artykuł na stronie mrzigod.pl)

czytaj też:

KOMENTARZE