Rainer Maria Rilke: TEN, KTÓRY BACZY

W drzewach już widzę letnie nawałnice,

te z wychładzających się powoli dni,

gdy pod moimi oknami burza grzmi,

to wśród szumu Odległe Głosy słyszę,

które bez druha są mi nienawistne,

tylko z siostry miłością są mi bliższe.

Idzie burza, z tych, co Przeistacza Świat,

idzie z hukiem przez Las i idzie przez Czas,

wszystko dzieje się jakby poza Czasem:

Krajobraz, jakby się otworzył Psałterz,

jest Waga, jest Moc, jest Wieczności Trwanie.

Jakby nikłe nie było to zmaganie,

jak wielka by nie była walka z nami,

jakbyśmy się rzeczom nie poddawali,

jakbyśmy tej burzy nie zwyciężali, -

i tak jesteśmy nieważni i mali.

To, co pokonujemy, jest tak Małe,

nawet nasz sukces zdradza naszą małość.

Wszystko, co Wieczne, Wielkie Nieskończenie,

nie chce ulegać naszym naginaniom.

To niby walczących z Siłami Anioł

Starego Testamentu, ich zmaganiom

w walce dzikiej, gdy ścięgna przeciwników

jak stalowe liny się napinają,

czuje pod swoimi palcami struny,

gdy głębokie melodie wygrywają.

Kto takiego Anioła przezwyciężył,

który jakże często rezygnuje z walk,

postępuje sprawiedliwie i mężnie,

i wielkodusznie ze swej twardej pięści,

co lgnie do niego, jak forma do treści.

Laur się zwycięstwa nie dopraszają,

Jego wzrost znaczy: być pokonywanym

dogłębnie przez coś, co jest coraz większe.

(tł. Ela Binswanger)

*

Rainer Maria Rilke: WIDZĄCY

Ja wypatruję drzewom drogę

burz, co drętwotę dni przerosły, 

i w okna moje biją na trwogę,

i w przestrzeniach słyszę rzeczy mowę,

której znieść bez przyjaciela nie mogę, 

nie mogę kochać jej bez siostry.

Idzie przekształcicielka burza, 

idzie przez las i poprzez czas,

wszystko w wieczności się zanurza

jak Psałterza wiersze, wzgórza

powagą przygniatają nas.

To, z czym walczymy, jak jest małe, 

jak wielkie to, co walczy z nami.

Gdybyśmy burzy się poddali, 

tobyśmy rzeczom bliżsi sami

wielcy i bezimienni stali.

Małe jest to co zwyciężamy, 

pomniejsza nawet powodzenie, 

i nie chce ugiąć się przed nami

wiecznie i wielkie nieskończenie.

To Anioł, co wśród zapaśników

stanął Starego Testamentu, 

on, gdy cięciwy przeciwników

już w ton metalowy napięte, 

czuje ich w palców swych dotyku

melodie w struny harf zaklęte.

Komu on skroń do ziemi skłoni, 

Anioł, gdy tłum porzuca zbrojny,

ten sprawiedliwy i spokojny

wychodzi z jego twardej dłoni, 

co gięła go jak w kształt gliniany.

Już go zwycięstwa nie pomniejszają.

Rośnie - głęboko zwyciężany 

przez moc - coraz to potężniejszą.

(tł. Mieczysław Jastrun) 

Rainer Maria Rilke: DER SCHAUENDE

Ich sehe den Bäumen die Stürme an,

die aus laugewordenen Tagen

an meine ängstlichen Fenster schlagen,

und höre die Fernen Dinge sagen,

die ich nicht ohne Freund ertragen,

nicht ohne Schwester lieben kann.

Da geht der Sturm, ein Umgestalter,

geht durch den Wald und durch die Zeit,

und alles ist wie ohne Alter:

die Landschaft, wie ein Vers im Psalter,

ist Ernst und Wucht und Ewigkeit.

Wie ist das klein, womit wir ringen,

was mit uns ringt, wie ist das groß;

ließen wir, ähnlicher den Dingen,

uns so vom großen Sturm bezwingen, -

wir würden weit und namenlos.

Was wir besiegen, ist das Kleine,

und der Erfolg selbst macht uns klein.

Das Ewige und Ungemeine

will nicht von uns gebogen sein.

Das ist der Engel, der den Ringern

des Alten Testaments erschien:

wenn seiner Widersacher Sehnen

im Kampfe sich metallen dehnen,

fühlt er sie unter seinen Fingern

wie Saiten tiefer Melodien.

Wen dieser Engel überwand,

welcher so oft auf Kampf verzichtet,

der geht gerecht und aufgerichtet

und groß aus jener harten Hand,

die sich, wie formend, an ihn schmiegte.

Die Siege laden ihn nicht ein.

Sein Wachstum ist: der Tiefbesiegte

von immer Größerem zu sein.

*

@tłumaczenie: nie przypadkiem na tytuł użyłam słowa nieco przedawnionego "baczyć", a mój tytuł to "Ten, który baczy"  - u M. Jastruna - "Widzący", u A. Sadauera - "Patrzący", faktycznie "Der Schauende" to jest "widzący , patrzący", także "przyglądający się, obserwujący" itd., itp. "Baczyć" o tyle jest słowem szczególnym, że znaczy też "przyglądać się czemuś uważnie", "zo-baczyć coś", nie tylko "widzieć", ale też "świadomie zarejestrować"... 

Aleksander Brückner (Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków, 1927) wyjaśnia:

baczyć, od *baki, ‘oka’, jak patrzyć od patry; »świecić baki lub bakę«; baczny, baczliwy; szczególniej w złożeniach: obaczyć, dziś jeszcze raz złożone: zobaczyć (»do zobaczenia, zobaczyska«); przebaczyć znaczy jeszcze u Lubelczyka 1558 r. ‘przeoczyć’, a z tego urosło nowe znaczenie: ‘odpuścić, darować’, jak i w wybaczyć; zabaczyć, ‘zapomnieć’, z niedobaczka. Słowo wyłącznie nasze, od nas na Ruś; u innych Słowian nieznane. Już w psałterzu stałe, baczycie, ‘uważajcie’; p. bały.

bały, bałonie, bałuchy, ‘ślepie’, wybałuszyć (oczy), bałuch i o zającu (dla wytrzeszczonych oczu). Możnaby, jak baki, odnosić do pnia ba-, z bhē-: bhō-, ‘świecić’ (ind. bhāti, grec. fainō), ale przeczy temu wiek i ograniczoność słowa. Nasuwa się inny wywód, od bałdy, ‘gałki (zatyczki)’, co wzięte z rus. bałda (z tatars.) ‘narośl na drzewie, pałka’, ‘bałwan’ (o człowieku-niezdarze); u Korczyńskiego r. 1698: »nikt nie przyprawił urzniętych bałdów« (‘gałek’).