LOGOWANIE

NEWSLETTER

WYSZUKIWARKA

POEZJA 06.05.2024 08:26
Spätrot, inaczej Zierfandler

Paul Celan: W czerwonawej nucie późnej winorośli


Nazwy śpią w czerwonawej nucie późnej winorośli:

jedną

z nich budzi twoja noc

i prowadzi ją na dotyk wzdłuż białych tyczek

do południowych fortyfikacji serca,

pod pinie:


jedna, wysoka jak człowiek,

kieruje do Miasta Ceramiki,

gdzie deszcz przychodzi jako przyjaciel

morskiej godziny.


W rauszu

wypowiada obiecujące cień słowo w swym drzewnym języku

i nazwie twojej miłości

dolicza swoje sylaby.


(tł. Ela Binswanger)


*


Paul Celan: Późną czerwienią


Późną czerwienią śpią imiona:

jedno,

budzi twoja noc

i prowadzi je macając białą laską

ku południowej ścianie serca,

pod sosnami:


jedno, ludzkich rozmiarów,

idzie w stronę miasta garncarzy,

gdzie deszcz przychodzi jako przyjaciel

morskiej godziny.


Na niebiesko

wypowiada cieniodajne słowo-drzewo

i do imienia twojej miłości

dodaje swoje sylaby.


(tł. Ada Trzeciakowska)


*


Paul Celan: Im Spätrot


Im Spätrot schlafen die Namen:

einen

weckt deine Nacht

und führt ihn, mit weißen Stäben entlang-

tastend am Südwall des Herzens,

unter die Pinien:


eine, von menschlichem Wuchs,

schreitet zur Töpferstadt hin,

wo der Regen einkehrt als Freund

einer Meeresstunde.


Im Blau

spricht sie ein schattenverheißendes Baumwort,

und deiner Liebe Namen

zählt seine Silben hinzu.


*


Wiersz napisany po podróży poślubnej w Prowansji z Gisèle, z końcem roku 1952 i początku stycznia 1953, docelowo do Vallauris, zwanym "Miastem Ceramiki", "francuskim miastem ceramiki", szczególnie słynnym z tego, że tworzył tam swoje ceramiki Pablo Picasso, Spätrot, inaczej Zierfandler, to nazwa szczepu i wyrabianego z niego białego – nie czerwonego! - wina, jednakowoż gatunku autochtonicznego z Austrii, dla Celana – z tamtych rejonów - skojarzenie oczywiste, ale ja zrezygnowałam z nazwy, musiałam ją rozpisać na kilka słów (jak to często bywa z niemieckiego na polski). Z tomu "Von Schwelle zu Schwelle", Deutsche Verlags-Anstalt GmbH, Stuttgart, 1955


Südwall, "południowy wał", franc. Le mur de la Méditerranée, Mur Śródziemnomorski, rozległy zespół fortyfikacji przybrzeżnych, zbudowanych przez III Rzeszę podczas II wojny światowej (1943) wzdłuż francuskiego wybrzeża Morza Śródziemnego, od Cerbère w Menton. Miał zapobiegać inwazji aliantów.


"Im Blau" może znaczyć "w błękicie", ale może też być nawiązaniem do powiedzonka "blau sein", a ponieważ jest dużą literą, jest rzeczownikiem, rzeczownik to błękit lub indygo, więc "w błękicie", lub "w indygo", a dlaczego indygo? A dlatego:


Dlaczego na "bycie pijanym", Niemcy mówią "blau sein" (dosłownie "być niebieskim")? - oto odpowiedź


• Wyrażenie "być niebieskim" w odniesieniu do stanu pijaństwa ma w rzeczywistości coś wspólnego z kolorem niebieskim.

• Indygo indyjskie jako niebieski barwnik było dość drogie, zanim zaczęto go wytwarzać syntetycznie. Dlatego już w średniowieczu stosowano miejscową roślinę: urzet barwierski (niem. Färberwaid).

• Do farbowania urzetem nie trzeba było wiele: słońca, upalnej pogody i mężczyzn, którzy pili dużo alkoholu. Dla uzyskania koloru ważny był ludzki mocz. Jeśli dodano alkohol, przyrost koloru wzrasta. Właściwie wystarczyłoby dodać alkohol bezpośrednio. Ale wtedy barwienie stałoby się droższe, dlatego stosowano pośrednictwo "męskie".

• Liście urzetu umieszczano w kadzi i zanurzano w płynie, aż do zakrycia. Dlatego farbiarze cały dzień pili piwo i oddawali mocz do kadzi.

• Niebieskiego nie można uzyskać w drodze samej fermentacji, ale jedynie w połączeniu ze światłem słonecznym.

• Dlatego praca farbiarzy wyglądała tak: wylegiwać się na słońcu, pić dużo alkoholu, oddawać mocz do kadzi i co jakiś czas mieszać. Z tego czasu pochodzi idiom "blau sein", dosłownie "być niebieskim", w znaczeniu "być pijanym".


Urzet barwierski (Isatis tinctoria) - gatunek rośliny z rodziny kapustowatych


Jedna z najstarszych znanych ludziom roślin barwierskich. Urzet został sprowadzony do Europy już w starożytności ze względu na dużą zawartość niebieskiego barwnika indygo, który pozyskuje się z liści[9]. Fermentujący barwnik wytwarza odrażający zapach. Z tego też względu angielska królowa Elżbieta I zakazała uprawy urzetu barwierskiego w odległości 5 mil od swoich pałaców[9].

Roślina miododajna. Źródło glukobrassicyny. Zawiera około 20 razy więcej tego związku niż brokuły. Jest uprawiany jako roślina ozdobna. Ozdobne są nie tylko kwitnące rośliny, ale również pędy z owocami zwisającymi na cieniutkich szypułkach. Używany bywa do suchych bukietów.


Poniżej zostawiam najpierw opis w j. ang., bo użyto w nim tego niemieckiego słowa "Spätrot":


GRAPE CLUSTER - medium-sized, very densely berried, cylindrical, shouldered, rarely with secondary clusters; berries are round and reddish in colour (Spätrot)

KIŚĆ WINOGRON - średniej wielkości, o bardzo gęstych owocach, cylindryczna, "barczysta", rzadko z wtórnymi gronami; jagody są okrągłe i czerwonawe (Spätrot)


*


Paul Celan: Dans le rouge du tard


Dans le rouge du tard les noms dorment:
un
ta nuit en éveille
et le conduit, accompagné de blancs bâtons,
à tâtons vers le mur du sud de ton cœur,
sous les pins:

l’un, de taille d’homme,
franchit en marchant, la ville des potiers
là où la pluie entre en amie
d’une heure de la mer.

Dans le bleu
il prononce un mot d’arbre d’ombre promise,
et ton nom aimé
recompte et dépose ses syllabes.


(tł. mi nieznany, z przypisu u Barbary Wiedemann dowiedziałam się, że o wiersz przetłumaczony na francuski za życia Celana, Celan miał pretensje, ale nie wiem, czy chodzi o to tłumaczenie; w przypisach tłumaczenie z oryginału niemieckiego oraz wersji francuskiej przez tłumacza google, oraz dwie wersje z oryginału w tłumaczeniu Sztucznej Inteligencji - wszystko to dla porównania)



Przypisy:
[1]:

W późnej czerwieni

(tł. google)


Imiona śpią w późnej czerwieni:

A

budzi twoją noc

i prowadzi go laskami białymi,

macanie południowej ściany serca,

pod sosnami:


jeden, ludzkiego wzrostu,

idź w kierunku miasta garncarza,

gdzie deszcz przychodzi jako przyjaciel

godzina na morzu.


Na niebiesko

wypowiada słowo drzewa, które obiecuje cień,

i twoje miłosne imię

liczy sylaby.


[2]:

W czerwieni wieczoru

(tł. SI, 1. wersja)


W czerwieni wieczoru śpią imiona:

jedno

budzi twoja noc

i prowadzi je, dotykając białymi laskami

wzdłuż południowej ściany serca,

pod sosny:


jedna, o ludzkim wzroście,

zmierza do miasta garncarzy,

gdzie deszcz zatrzymuje się jako przyjaciel

godziny morskiej.


W błękicie

wypowiada ona słowo drzewa obiecujące cień,

a imię twojej miłości

dodaje do niej sylaby.


*


W późnej czerwieni

(tł. SI, 2. wersja)


Nazwy śpią w późnej czerwieni:

jeden

noc budzi

i prowadzi go, z białymi prętami wzdłuż

po południowej ścianie serca,

pod sosnami:


jeden, ludzkiego wzrostu,

kroczy w kierunku miasta garncarza,

gdzie deszcz przychodzi jak przyjaciel

nadmorskiej godziny.


W błękicie

wypowiada słowo cienistego drzewa,

a imię twej miłości

dodaje swoje sylaby.


[3]:

W późnej czerwieni

(google z franc.)


W czerwieni późno śpią imiona:

A

twoja noc na jawie

i prowadzi go w towarzystwie białych lasek,

po omacku w kierunku południowej ściany swego serca,

pod sosnami:


jeden, wielkości człowieka,

krzyże podczas spaceru, miasto garncarzy

gdzie deszcz przychodzi jako przyjaciel

godzinę drogi od morza.


W błękit

wypowiada słowo drzewa obiecanego cienia,

i twoje ukochane imię

opowiada i składa swoje sylaby.


[4]:

Paul Celan: W czerwonawej barwie późno dojrzewających winogron

(tł. Ela Binswanger, 2. wersja, *patrz tłumaczenia pojęć pod oryginałem)


W czerwonawej barwie późno dojrzewających winogron*

śpią imiona:

jedno

z nich budzi twoja noc

i prowadzi je na dotyk białych lasek 

wzdłuż południowego muru* serca,

pod pinie:


jedna, wzrostu człowieka,

wskazuje drogę do miasta garncarzy*,

gdzie deszcz przychodzi jako przyjaciel

morskiej godziny.


W błękicie

wypowiada obiecujące cień słowo w swym drzewnym języku

i imieniu twojego ukochania

dolicza swoje sylaby.



zapisz jako pdf
zapisz jako doc (MS Word)
drukuj

KOMENTARZE

Grudzień
Pn
Wt
Śr
Cz
Pt
So
N
25
26
27
28
29
30
01
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
01
02
03
04
05