Paul Celan: BLUME / KWIAT (tł. Ela Binswanger)

LOGOWANIE

"folgen" znaczy "podążać za", "śledzić", "pójść za", można by więc tę frazę przetłumaczyć: "kamień w powietrzu, którego lot śledziłem". Następnie znowu to nieszczęsne "oko" Celana - w l. poj. - jak już kilka razy wyjaśniałam, "oko" tłumaczy się w l.poj. jeśli po polsku ma to sens, jeśli nie, to są to "oczy". Nie mówi się po polsku "mówić komuś prawdę w oko", ale mówi się "rzuć okiem na ten tekst" a nie "rzuć oczami na ten tekst"; to są związki frazeologiczne specyficzne w każdym języku i to należy uwzględnić, tłumacząc teksty z jednego języka na drugi.

Słowo "Blindenwort" nie istnieje, ale istnieje słowo "Blindenhund" a znaczy "pies przewodnik", więc, IMO, jest to "słowo przewodnik" i to ma sens! (przypis 1)

I znów to poj. "oko": moim zdaniem to i tym razem po polsku: "twoje oczy i moje oczy troszczą się o wodę", czyli, w przenośni, podlewają kwiat łzami.

Herzwand um Herzwand / blättert hinzu - znaczy przyrost kolejnych warstw serca, "blättern" to potocznie "płacić większą gotówką, banknotami", od "Blatt" "liść", ale też "kartka", a "banknot" to zapis na kartce sumy do wymiany; "hinblättern" wykładać większą ilość gotówki. Tej gry słów nie da się przetłumaczyć, ale można ją rozpisać. "hinblättern" to inaczej "bezahlen", po ang. "to cough up, to fork out". (przypis nr 2)

"die Hämmer" to młoty, młoteczki, też od dzwonu, bijące w dzwon (patrz zdj.) - bijące jak serce - dzwonu. Serce dzwonu to po niemiecku "Klöppel", "klocek" - od słowa "kloppen", "bić, pukać"; po ang. to "clapper" od "kloppen" ("to knock, to hit"), inaczej "the tongue of a bell", "język dzwonu", po polsku mamy "(bijące) serce dzwonu".

Ostatni wers u mnie "kołyszą się na wietrze", bo choć w oryginale jest "w wolnej przestrzeni, na powietrzu", po polsku mówi się "na wietrze".

Paul Celan: Fleur

La pierre.

La pierre dans l’air, celle que je suivais.

Ton œil, aussi aveugle que la pierre.

Nous étions

des mains,

nous vidions les ténèbres, nous trouvions

le mot, qui remontait l’été :

Fleur.

Fleur - un mot d’aveugle

Ton œil et mon œil:

ils s’inquiètent de l’eau.

Veille silencieuse,

pan de cœur par pan de cœur

cela s’enfeuille.

Un mot encore, comme celui-là, et les marteaux

s’élancent dans l’espace libre.

Przypisy:
[1]:

Na szczególną uwagę zasługuje fraza: "Blume, du Blindenwort" (w oryginale "Blume - ein Blindenwort"), która w kulturze niemieckiej funkcjonuje w międzyczasie jako mem, powstają utwory muzyczne, czy dzieła plastyczne odwołujące się do tej celanowskiej frazy. W polskich tłumaczeniach mamy odpowiednio "Kwiat - słowo ślepca" (St. Barańczak) i "Kwiat - ślepców słowo" (J. Juryś). A także, jak gdzieś czytałam "ślepe słowo".

To prawda, jeśli przetłumaczyć słowo "Blindenwort" dosłownie, to jest to "słowo ślepca / ew. ślepców" (lub nawet "ślepe słowo"), ale mnie to nie zadowala. Jest to słowo wymyślone przez Celana, neologizm, ale co znaczy? Jeśli miał na myśli słowo ślepca, dlaczego nie napisał po prostu "Blume - das Wort des Blinden" (l.poj.) lub "Blume - das Wort der Blinden" (l.mn.)? Dlaczego stworzył jedno nowe słowo?

Określenie "Blinden-" istnieje w kilku zestawieniach z innymi słowami i oznacza odpowiednio:

"Blindenschrift", dosł. "ślepy-pismo", "pismo ślepców" lub "pismo niewidomych", czyli "alfabet Braille'a" ? przecież nie mówimy ?pismo ślepców?.

"Blindenhund", dosł. tłumaczy się jako "pies (dla) ślepca/niewidomego", ale tak też nie mówimy, nie mówimy "ulicą szedł niewidomy prowadzony przez psa (dla) niewidomych", mówimy "prowadzony przez psa przewodnika".

"Blindenstock", dosł. "laska (dla) ślepca/niewidomego", to "biała laska" i od razu wiadomo, o co chodzi. Na Wikipedii jest hasło "Biała laska":

Biała laska - laska używana przez osoby niewidome, zarówno jako pomoc, jak i sygnał dla osób sprawnych. Tradycyjna biała laska chroni osobę niewidomą przed zderzeniem z przeszkodą pionową lub poziomą, umożliwia rozpoznanie terenu, a także sygnalizuje innym osobom niepełnosprawność wzroku.

Pomysłodawcą białej laski był angielski fotograf James Biggs mieszkający w Bristolu, który stracił wzrok w wypadku w 1921 r. Białe laski upowszechniły się początkowo w Anglii w latach 30. XX w.

15 października przypada Międzynarodowy Dzień Białej Laski - święto obchodzone cyklicznie od 1964 r., początkowo w Stanach Zjednoczonych, a od 1970 r. na całym świecie.

Niemiecka Wikipedia podaje: Der Weiße Langstock ist ein Blindenstock, der blinden und sehbehinderten Menschen ermöglicht oder hilft, selbständig, sicher und effektiv mobil zu sein. Außerdem kann er Informationen liefern, die der leichteren Orientierung dienen. Die Handhabung des Stockes wird in der Regel im Laufe eines Orientierungs- und Mobilitätstrainings erlernt. Als Erfinderin des Weißen Langstockes gilt Guilly d?Herbemont. Nach der Weiterentwicklung des Langstocks durch Richard Edwin Hoover (1915-1986) wurde er Hoover-Cane (englisch: cane = Rohr, Stock) genannt.

tł. na polski: Biała długa laska to laska dla niewidomych, która umożliwia lub pomaga osobom niewidomym i niedowidzącym w samodzielnym, bezpiecznym i skutecznym poruszaniu się. Może także dostarczać informacji ułatwiających orientację. Obsługi laski uczy się zwykle podczas treningu orientacji i mobilności. Za wynalazcę białej, długiej laski uważa się Guilly?ego d?Herbemonta. Po udoskonaleniu długiego kija przez Richarda Edwina Hoovera (1915?1986) nazwano go laską Hoovera.

Po ang. to "white cane", ale też "long cane" lub "guide cane". Po franc "canne blanche".

Cóż więc mógł mieć na myśli Celan pisząc "Blume - ein Blindenwort"? Zacznijmy od genezy wiersza: syn Celanów Eric w wieku dwóch lat powiedział swoje pierwsze słowo i to było francuskie słowo "fleur" - "kwiat". Francuskie, bo żył przecież we Francji i miał matkę Francuzkę. Może to tylko taka anegdotka, w każdym razie w niej słowo padło i to padło - co oczywiste - bez rodzajnika "le". Celan napisał wiersz po niemiecku, więc - po namyśle - zamienił słowo "fleur" na słowo "Blume", co znamienne, także bez oznacznika, gołe słowo, że tak powiem.

Normalnie tytuł wiersza brzmiały "Die Blume", gdyby chodziło o konkretny kwiat, lub "Eine Blume", gdyby chodziło o jakiś tam kwiatek. Tu mamy tylko "Blume", czyli tak, jak powiedział Eric - fleur - bez rodzajnika. Czy to słowo, które, jak się domyślam, "zrobiło rodzicom chłopca lato", miałoby być przewodnikiem dla ich syna? "Kwiat - słowo przewodnik"? Żeby mógł się samodzielnie, bezpiecznie i skuteczne poruszać wśród słów, których brzmienia i znaczenia miał się dopiero uczyć? Iść po omacku w ciemności, ale mając już za przewodnika swoje słowo pierwsze - kwiat?

Nie wiem,czy tak jest, ale podoba mi się ta idea.

Różni interpretatorzy wiersza i tej frazy doszukują się wielu innych, głębszych znaczeń, ale ja poprzestanę tylko na - moim zdaniem, możliwym - wyjaśnieniu słowa "Blindenwort".

[2]:

Herzwand - ściana serca zbudowana jest z trzech warstw, to warstwy:

- wewnętrzna, czyli wsierdzie - endokard (Herzinnenhaut)

- środkowa, czyli śródsierdzie - myokard (Herzmuskulatur)

- zewnętrzna, czyli nasierdzie - pikard (inneres Blatt des Perikards)

I oto mamy to słowo "Blatt" - "liść, listek, kartka" itd., coś płaskiego, tu w sensie warstwy, wyściółki, nabłonka...

Dodatkowo otaczają ją dwie błony worka osierdziowego, zwanego perikardem: zewnętrzna błona - pericardium fibrosum i wewnętrzna - pericardium serosum. Wsierdzie zbudowane jest z wyściółki z nabłonka jednowarstwowego płaskiego i pokrywa od wewnątrz jamy i zastawki serca.