Paul Celan: Wir lagen / Paul Celan: Leżeliśmy

LOGOWANIE

@tłumaczenie: Włoska macchia, to francuska maquis, po polsku makia, gęste zarośla i niskie krzewy i drzewa, roślinność charakterystyczna wokół Morza Śródziemnego. "Maquis" to określenie stosowane zarówno wobec oddziałów partyzanckich francuskiego ruchu oporu, jak i ich bojowników (fr. maquisards) walczących w czasie II wojny światowej. Z własnego tłumaczenia Celana na francuski wiadomo, że słowo "gésîmes", użyte przez Celan w kontekście "nous gésîmes", to słowo Celana utworzone od "gésîr", a znaczy "leżeć pochowanym" w grobie, w sensie "spoczywać", używane jako nagrobny napis "tu spoczywa". I mój domysł, być może jeszcze długo po wojnie znajdowano w maquis szczątki powstańców z drugiej wojny światowej.

Także w francuskiej wersji znajduję odpowiednik słowa "Lichtzwang", które nadało tytuł całemu tomikowi ostatnich wierszy, wydanemu już po śmierci Celana, w czerwcu 1970. Po francusku to "contrainte de lumière", co po polsku tłumaczy się jako "ograniczenie światła". Więc tak powinien, moim zdaniem, prawdopodobnie brzmieć ten tytuł po polsku. A zatem nie "Przymus światła" (czyje tł.?) i nie "Natręctwo światła" (wg Martina Suchanka). niemieckie słowo "Zwang" to obowiązek, presja, przymus, przymuszanie, ale też skrępowanie, ograniczanie.

Przypisy:
[1]:

Maquis - określenie stosowane zarówno wobec oddziałów partyzanckich francuskiego ruchu oporu, jak i ich bojowników (fr. maquisards) walczących w czasie II wojny światowej.

Nazwa pochodzi od makii, po fr. maquis, czyli gęstych zarośli tworzonych przez krzewy i niskie drzewa, charakterystycznych dla basenu Morza Śródziemnego (włoska macchia), które dawały schronienie partyzantom.

Wzrost liczebności oddziałów maquis nastąpił w 1943 po utworzeniu Służby Pracy Obowiązkowej (Service du travail obligatoire) organizującej przymusowe wysyłki ludności cywilnej na roboty do Rzeszy, kiedy tysiące Francuzów zagrożonych wywózką uciekało do partyzantki. Okres największej aktywności maquis miał miejsce po utworzeniu Francuskich Sił Wewnętrznych (zjednoczony ruch oporu) i po wybuchu powstania narodowego (II bitwa o Francję).

Oddziały maquis operowały przede wszystkim w rejonach górskich oraz gęsto zalesionych. Na początku 1944 francuska Generalna Dyrekcja Służb Specjalnych podzieliła okupowany kraj na strefę maquis (regiony R1, R2, R3, R4, R5 i R6, region D bez Górnej Marny, cały podregion P1 oraz Ni?vre z podregionu P3 i Cher z podregionu P2) i strefę sabotażu (pozostałe regiony FFI), w której oddziały partyzanckie działały tylko na dogodnym terenie, wątlej niż w strefie południowej, ze względu na warunki przyrodnicze i nasycenie wojsk hitlerowskich.

W szeregach maquis walczyli zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Oprócz Francuzów w partyzantce służyli także obcokrajowcy (istniały oddziały złożone wyłącznie z nie-Francuzów m.in. polski Batalion FTP-FFI im. Adama Mickiewicza z Saony i Loary). Maquis używali mieszanego umundurowania francuskiego (zarówno wz. 35, jak i wz. 41), brytyjskiego, amerykańskiego i niemieckiego oraz ubrań cywilnych (do rangi symbolu urosły czarne berety oraz kurtki rowerowe, w okresie powstania narodowowyzwoleńczego na lewym ramieniu noszono opaski dostarczane drogą lotniczą z Algieru i Londynu lub wykonywane na miejscu.

Maquis zamieszkiwali w opuszczonych chatach, stodołach, górskich grotach lub w wybudowanych przez siebie samodzielnie obozowiskach. Poszczególne zgrupowania maquis (tworzone początkowo przez plutony i kompanie, a następnie bataliony i brygady) swoje nazwy brały od regionu geograficznego (np. Alp Górnej Prowansji) oraz wydarzeń (np. Bir Hakeim) i postaci historycznych (np. Karola Młota).